ME SHKAS-KUR SHKELET DHE VIDHET AUTORESIA

SHKELJE FLAGRANTE E PRONĖSISĖ INTELEKTUALE DHE AUTORĖSISĖ SĖ PĖRKTHIMEVE…

Gazetat shqiptare pėrveē qė nuk i pėrmendin burimet nga tė cilat i marrin (lexo: vjedhin) artikujt e pėrkthyer (dhe tė tjerė sosh, gjithashtu), shumicėn e rasteve kryeredaktorėt janė madje aq tė pacipė sa tė mos pėrmendin as pėrkthyesin e artikullit, burimin origjinal. Nė disa raste emrat e pėrkthyesve i shkurtojnė nė iniciale, titujt dhe nėntitujt, pastaj mestitujt i ndryshojnė, shtojnė tituj krye mė vete, thua se pėrkthyesit nuk e kanė pasur pėrpara materialin origjinal - njė e drejtė kjo tek ashtu,“pėr syrin e zi”, e redaktorėve, kryeredaktorėve (tė gazetave tė cilat shiten me para) dhe ata marrin honorare pėr artikuj tė cilėt pra, le qė nuk i kanė prekur me dorė ndonjėherė, por as nuk i kanė parė me sy nė versionin e tyre origjinal.

Rastėsisht duke shėtitur nėpėr titujt e gazetave tona tė “shquara”, hasėm nė njė mori pėrvetėsimesh, kopjimesh, keqkopjimesh, falsifikimesh, shtrembėrimesh etj. tė artikujve tė publikuar si kontribut vullnetar (i autorėve-pėrkthyesve) nė revistėn elektronike “Ars Poetica”.
Nė emėr tė kulturės dhe dashamirėsisė ndaj saj, e gjithė kjo nuk do t’ishte ndonjė “tragjedi”, duke u nisur se revista jonė edhe ėshtė rezultat i kėtij qėllimi fisnik, por bėhet vėrtet qesharake dhe e dhimbshme kur sheh se artikujve iu “prihen” bazat referenciale, pa cekur tė dhėnat burimore, kur deformohen, redaktohen dhe publikohen si kontribut i “gazetarėve” tė cilėt janė tė paskrupullt.

Gazetat (si p. sh. “Tema” e “Standard” etj.) publikojnė nė seksionin e tyre tė “kulturės” kėso artikuj tė huazuar (gjithmonė lexo: vjedhur) dhe bėrėsit e gazetave i shesin ato duke marrė rrogėn, honoraret me kontributin e tė tjerėve, autorėve–pėrkthyes (gjoja “anonim” pėr lexuesit e gazetave tė tyre).
Kėto lloj kamuflazhesh tė autorėve–pėrkthyesve dhe tė burimeve, le qė shkojnė direkt nė dėm tė pėrkthyesve, dihet kjo, por edhe nė dėm tė vetė kulturės. Sipas kėsaj praktike dhe “filozofie” gjithkush, pa asnjė mundim a tendosje, mund tė botojė njė gazetė, mjaftojnė disa orė “surfim” nė Internet.

Ndėrsa pėr morinė e artikujve tė cilėt janė vendosur nėpėr blogs, forume tė ndryshme shqiptare, faqe personale etj., ku nė disa raste ėshtė vendosur informacioni se artikujt janė huazuar nga kjo apo ajo gazetė (pėr shembull nga gazetat “Tema”, “Standard” etj.), jemi tė vetėdijshėm se mirėmbajtėsit e kėtyre faqeve nuk janė “fajtorė” pėr faktin se shfletojnė gazetat e sipėrpėrmendura, dhe iu ėshtė mbushur mendja t’i huazojnė artikujt e pėlqyer (rastet e tilla janė tė shumta). Kėtė fenomen do ta ilustrojmė me njė shembull konkret, nė kėtė rast faqja “Peshku pa ujė”.

Falėnderojmė tė gjithė ata qė kanė cekur burimet-referencat nė mėnyrė korrekte nėpėr faqet e tyre, anipse prapė, pėr fat tė keq ka aq shumė faqesh qė veprojnė ngjashėm sikur dhe gazetat nė fjalė.

Gazetat e lartpėrmendura duhet tė dinė se pėr kėto vjedhje (nė akord me autorėt-pėrkthyes dhe kontributorėt e revistės Ars Poetica) do tė ndiqen procedurat juridike, sipas ligjeve nė fuqi tė Republikės sė Shqipėrisė.

Gazetave asgjė s’iu kushton t’i cekin ashtu siē duhet publikimet origjinale, burimet, pėrkthyesit etj. Huazimet nuk janė tė ndaluara, assesi jo nga njė revistė pėr artin dhe kulturėn, por duhet tė bėhen nė pėrputhshmėri me standardet e botės sė civilizuar gazetarseke.
Qė tė mos e zgjasim kėtė letėr, po vendosim mė poshtė disa nga shembujt e pėrvetėsimeve-vjedhjeve flagrante tė pėrkthimeve dhe kontributeve tė revistės Ars Poetica, gjė kjo sa pėr t’ia bėrė tė ditur publikut se iu serviret diē qė ėshtė falas diku tjetėr, mundėsuar pėr lexuesit nga kontributorė tė ndryshėm, tė cilėt janė vėrtetė dashamirė tė kulturės dhe artit.
Kuptohet, tani pėr tani nuk i kemi regjistruar tė gjitha rastet, ka dhe tė tjerė padyshim, por kėta shembuj mjaftojnė pėr lexuesit qė ta kenė sė paku idenė e brengosjes dhe tė shqetėsimit tonė. Ju lutem merrni mundimin dhe shkoni deri nė fund tė kėtij dokumenti qė tė bindeni pėr paturpėsinė e gazetave tona...