Turrbullohet Bota nen ujore Koralet jane ne rrezik.

Shkaqet kryesore janë rritja progresive e temperaturave dhe ndotja e pashmangshme e ambientit

NASA lëshon alarmin: 2/3 e barrierave koralore janë drejt shkatërrimit

Bota nënujore, edhe pse vazhdon të jetë një
“parajsë” e pazbuluar që mbart nën vete
miliona mistere, është “hapësira” më e rrezikuar
e rruzullit tokësor. Është quajtur ndryshe
edhe “Amazona e oqeaneve”, pasi vazhdon të
jetë si një pyll i madh me lagështirë, kasaforta
e biodiversitetit, banesa që ka ruajtur për shumë
shekuj pasurinë e saj. Bota nënujore, e cila
është më shumë se 6 mijë metra e thellë, e që
është cilësuar si “bodrumi i krijimit”, edhe pse
shkenca e teknologjia kanë përparuar jashtëzakonisht
shumë, është ende mbretëria e misterit
për njerëzimin.
Por tani nuk është më e vështirë që të bësh
zbulime në det. Sa herë që nën dete apo oqeane
zhyten robotë dhe telekamera, gjithçka është ndryshe
dhe duket një botë e mrekullueshme. Deri
në mes të viteve ‘60 mendohej se humnerat ishin
një kënetë vdekjeprurëse. Por kjo nuk ishte aspak
e vërtetë. Ekspeditat me nëndetëse kanë treguar
se bota nënujore është plot jetë. Por tashmë shumë
korale rrezikojnë të shndërrohen në struktura
të zbehta dhe inerte të vdekura. Alarmi vjen nga
NASA, që duke kryqëzuar informacionet e mbledhura
deri tani, si edhe 1700 imazhe të përfituara
nga sateliti Landscape 7, ka ndërtuar “Millenium
Coral Reef Mapping Project”, një hartë botërore
të barrierave koralore.
Duke iu referuar kësaj pune sistematike të
bërë deri më tani, situatat nuk janë shumë optimiste:
të paktën 2% e barrierave koralore gjenden
brenda mjedisit, ku ndikimi i aktivitetit të
jetës humane është i kontrolluar. Pjesa më e
madhe e këtyre ekosistemeve të gjalla, por shumë
delikate, që ngjajnë si një fidanishte në det,
vazhdojnë të jenë të ekspozuara nga kërcënimet
e shkatërrimit sistematik, nga përdorimi i eksplozivëve
për peshkim dhe në fund të fundit
edhe nga asfiksimi i ngadaltë i ndotjes. Ndër të
tjera, sipas kërkuesve të NASA-s, edhe në vendet
ku presioni i opinionit publik arrin të krijojë
një normativë të mirë të mbrojtjes, jo gjithnjë
rezultatet janë të kënaqshme: në shumë raste
mbrojtja vjen vetëm në letra (ndërkohë që numri
i vendeve bregdetare të mbrojtura rritet, niveli i
vërtetë i mbrojtjes mbetet i ulët); në të tjera zona
mbikëqyrja është shumë e vogël për të siguruar
një mbrojtje efikase të qenieve që gjenden rreth
këtyre ekosistemeve.
“Problemeve tradicionale tashmë i është
shtuar edhe kërcënimi i të nxehtit, i lidhur ngushtësisht
me efektin serrë”, kujton drejtori shkencor
në Wwf. “I nxehti global është duke krijuar
acidifikimin e oqeaneve, e cila reflektohet në
mënyrë shumë të rëndë në gjendjen e barrierave
koralore. Sipas të dhënave nga UNEP-i, programi
ambientalist i vendeve të bashkuara, rreth 20% e
tyre tashmë janë të humbura, 24% të tjera janë
në rrezik të vazhdueshëm të kolapsit dhe 26% të
tjera janë të kërcënuara nga fundi i ngadaltë. Me
pak fjalë, 2/3 e barrierave koralore janë shkatërruar
ose rrezikojnë të vdesin përgjithnjë”.
Nga 255 mijë kilometrat katrorë të barrierave
koralore, 92 mijë prej tyre janë të përqendruara në
juglindje të Azisë, ku masa e shkatërrimit ka kapur
38%. 63 mijë të tjera i përkasin Australisë dhe
ndodhen në një nivel të mirë mbikëqyrjeje (masa
e shkatërruar: 2%). Rreth 27 mijë janë në ishujt e
Paqësorit në veriperëndim (masa e shkatërrimit
2%). 19 mijë të tjera ndodhen në Azinë e Jugut
(masa e shkatërrimit është shumë e lartë: 45%).
17 mijë në Detin e Kuq (masa e shkatërrimit
është 4%). Përveç ngritjes së temperaturave dhe
mënyrës së paligjshme të peshkimit, një tjetër
shkak shumë i rëndë për shkatërrimin e barrierave
koralore është rritja gjithnjë e më e madhe
e përbaltjes (turbullimit të ujërave), e cila i heq
transparencën dhe pengon rrezet e diellit dhe ul
kapacitetin e fotosintezës të algave, që jetojnë në
brendësi të koraleve, duke i dhënë ngjyrë atyre.

70%
SITUATA
Sipas të dhënave të fundit të
UNEP-it, janë humbur 20% e barrierave
koralore, 24% janë akoma
në rrezik dhe 26% e tyre janë në
përfundimin jetësor

PESHKIMI I
PALIGJSHEM
Edhe peshkimi i paligjshëm, i
cili në më të shumtën e rasteve
bëhet me shpërthime (dinamit
dhe lëndë të tjera plasëse)
është një nga shkaqet kryesore
të shkatërrimit të barrierave
koralore

255000 km/k
SHTRIRJA
Në 255 mijë km/k, 92 mijë prej tyre
janë në Azinë juglindore, 27% në
Paqësorin veriperëndimor, 19% në
Azinë e jugut, 17% në Detin e Kuq

NDOTJA E
UJERAVE
Ekspeditat me nëndetëse kanë
treguar se bota nënujore është
plot jetë. Por tashmë shumë
korale rrezikojnë të shndërrohen
në struktura të zbehta dhe
inerte të vdekura

Zhytjet, në mënyrë krejtësisht natyrale

Nismëtari nxit idenë e eksplorimit të deteve pa bombol oksigjeni

“Një shpërthim jetësor”
ose “Ndjesia e të qenit
në qetësinë e një
akuariumi”. Nicola Brischigiaro,
një nismëtar i zhytjeve pa oksigjen,
i njohur ndryshe si “njeriu
që flet me delfinët” dhe themeluesi
i “Apnea National School” e
përshkruan me shumë emocion
zbritjen drejt barrierave koralore.
Ka qenë një ndjesi më e emocionuese
se të tjerat?
Në parkun kombëtar të Ras
Mohamed, në Sharme l-Sheik,
më është dukur sikur gjendesha
në skenarin e një filmi fantastiko-
shkencor, isha si në
një akuarium ku jeta pulsonte.
Normalisht mendohet që detet
tropikale janë të mbushura me
peshq. Në realitet, në ujëra kaq
të ngrohta nuk është e thënë të
favorizohet jeta nënujore dhe të
gjesh momente entuziaste nuk
është e lehtë. Por barriera koralore
është tjetër gjë komplet.
Është një spektakël gjithnjë i
mrekullueshëm.
Në cilën thellësi duhet të
zbresësh për ta shijuar atë panoramë?
Nuk është e nevojshme të
arrish në fund. Mjafton maska,
lopatat dhe kallami i ajrit. Nuk
është e rëndësishme të jesh ekspert
për të shkuar deri te koralet.
Në Detin e Kuq gjendja e tyre
më është dukur e mirë. Nuk kam
vënë re përkeqësime.
Çfarë takimesh mund të bësh
mes koraleve?
Duke zbritur në 50 metra
thellësi gjendesh përballë peshkut
Manta, i cili duket sikur
fluturon në ujë. Ai ishte takimi
më emocionues. Më pas u përballa
me peshkun Napoleon, peshkun
Pagliaçio, peshkun neto,
Barracuda, por këta të fundit
mund t’i gjesh edhe në ujërat e
Mesdheut.
Çfarë ndryshimi ka të zbresësh
pa ndihmën e bombolës së
oksigjenit?
Disa peshq tremben pikërisht
nga bombolat, të cilat nxjerrin flluska
që ngjiten lart. Pa ndihmën
e saj është mënyra më e mirë për
të shijuar emocionet e fundit të
detit. Pa prekur asgjë, duke u
përzier bashkë me peshqit.

» Cilat jane traditat shqiptare?
» Cilat jane tre gjerat qe nuk do harronit ti merrnit para se te dilni nga shtepia?