{*_*} InTeReSaNtI {*_*} ShQiP {*_*}
Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.



 
Shqiperia{*InTeReSaNt*}ForumLatest imagesKėrkoRegjistrohuidentifikimiShqiperia

 

 Shkrimtare te vjeter te veriut.

Shko poshtė 
AutoriMesazh
Dano
Webmaster
Webmaster
Dano


Numri i postimeve : 2691
Age : 41
Location : Atje ku sbie shi!
Name : 0
Points : 17
Registration date : 16/02/2008

Shkrimtare te vjeter te veriut. Empty
MesazhTitulli: Shkrimtare te vjeter te veriut.   Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedTue Nov 18, 2008 11:31 am

Shkrimtare te vjeter te veriut. 1200487188-Liqeni_me_Vale


gjithė prodhimin letrar shqiptar, qė nga shekulli XV e gjer nė ditėt
t’ona, pėr lehtėsi studimi e veēanėrisht pėr arsye historike, e kemi
ndarė nė dy grumbuj tė mėdhenj: a) prodhim letrar shqiptar pėrpara
Lidhjes sė Prizrenit dhe b) prodhim letrar shqiptar pas Lidhjes sė
Prizrendit.
Grumbulli i parė nis qė prej gjysmės sė shekullit XV
dhe arrin po thua gjer tek fundi i XIX shekull, edhe pėrmbleth tė
gjithė veprimtarinė kulturore e letrare qė u zhvillua nė qendra tė
ndryshme tė Shqipėrisė s’athershme, d.m.th nė njė Shqipėri qė nuk
ekzistonte edhe si shtet.

Grumbulli i dytė pėrkon me lėvizjen
e parė e kuptimplotė tė zgjimit kombtar ndėr shqiptarėt jashtė e
mbrenda Shqipėrisė, dhe pėrmbleth tė gjithė prodhimin letrar qė nis
prej shoqėrisė sė Stambollit- e cila, siē dihet, themelohej pikėrisht
me qėllim qė t’i japė gjuhės shqipe njė alfabet tė caktuar e tė shtypė
libra e fletore tė cfarėdollojshme pėr pėrhapjen e kulturės e tė
ndjenjės kombtare ne vendin t’onė-dhe arrin gjer nė ditė tė sotme.
Prandaj i kemi caktuar si kufij nisjatorė-nė sensu lato, kuptohet –
kėtij prodhimi Lidhjen e Prizrendit, e cila, qe mėma, ta thomi kėshtu,
e Shoqėrisė sė Stambollit. Po nga kėta dy grumbuj, i pari,
pėrgjithėsisht, as qė munt tė quhet letrar me kuptimin mė tė kulluar tė
fjalės:

[b]a)pse kėto shkrime qė pėrmbleth ky grumbull nuk
janė shkruar me ndonjė qėllim krejt estetik a letrar, po janė pothua tė
gjitha, me pėrjashtim tė njė grumbulli tė vogėl krejt laik, shkrime
fetare tė punuara nga priftėrinj katholikė e orthodoksė me qėllim
propagande a mėsimi tė fesė;

b) pse kjo lėvizje, ase mė mirė,
kėto lėvizje kulturore pėrpara Lidhjes sė Prizrendit nuk kanė pasur as
njesi, as vazhdimėsi, as edhe ndonjė pėrhapje nėpėr gjithė shqiptarėt e
atėhershėm. Ato kanė qenė fenomene kulturore sporadike, krejt
krahinore.


Veē asaj, ky prodhim na paraqitet edhe i
pėrēarė e pa farė lidhjeje. Prodhimi letrar qė lindi, p.sh nė qendra tė
veriut nuk ka tė bėjė fare me prodhimin letrar tė jugės. E kemi ndarė
prandaj edhe kėtė studim nė dy pjesė: 1) Shkrimtarė tė vjetėr tė
veriut, 2) shkrimtarė tė vjetėr tė jugės.

Sado qė i tėrė ky
grupi i parė, me pakė pėrjashtime, nuk ka vlerė letrare a estetike,
vlen prap se prap tė studjohet e tė njihet, pse edhe ky ėshtė pasqyra e
gjendjes mendore, shpirtėrore e kulturore e shqiptarėvet mė parė se tė
fitonim njė ndėrgjegje kombtare. Pastaj ka vlerė tė madhe pėr ne, jo
vetėm pse na thotė kur nisi tė shkruhej gjuha shqipe e kur filloi
pikėrisht njė farė lėvizjeje kulturore, sado e pėrēarė dhe me prirje tė
ndryshėme, nė vendin t’onė, po edhe pse na jep njė fazė tė vjetėr tė
gjuhės s’onė, ashtu si flitej nė ato kohė tė lashta.




II.-
Pas dokumenteve gjuhėsore qė pamė mė lart, nga pikėpamja e vjetėrsisė
vendin e parė e zė prodhimi i shkrimtarėvet tė veriut. Ky prodhim u
lint e u zhvillua nė Shqipėrinė e sipėrme dhe qe pema e priftėrinjve
t’atėhershėm. Ai pėrfshin tė gjitha shkrimet e kėtyre auktorėve
kishtarė – tė botuara mė tė shumtat pėrjashta, prej Propagandės sė
Fide, tjerat mbrėnda Shqipėrisė-duke filluar nga mė i vjetri qė njohim
d.m.th nga libri i Gjon Buzukut, me datė 1555, e duke ardhur dalė nga
dalė gjėr afro nė ditėt t’ona: plot pothua 350 a 400 vjet punė.

Shkrimtarėt
mė kryesorė tė kėtyre shkrimeve janė: Buzuku, Budi, Frangu i Bardhė,
Bogdani e Kazazi, si edhe disa qė nuk ishin t’origjinės shqipėtare,
ndėr tė cilėt mė tė pėrmėndurit Niko Catalano e Francesso Maria da
Lecce. Sado tė huaj kėta tė dy jetuan e punuan nė Shqipėri, dhe shkruan
vepra shqipe po me ato qėllime e po me ato cilėsi qė i shkruan shokėt e
tyre shqipėtarė.

Vijnė pastaj plot shkrimtarė tė tjerė, veprat
e tė cilėvet do tė formojnė t’ashtuquajturėn “letratyrėn agjografike”,
letratyrė qė vazhdon edhe sot pranė letratyrės kombtare. Po ky prodhim
i funtmė nuk munt tė na interesojė, ashtu si na interesojnė veprat e
pesė shkrimtarėve tė parė, pse nuk ka ndonjė vlerė nga pikėpamja e
vjetėrsisė.


Tri
janė “karakteristikat” kryesore tė prodhimit letrar tė veriut, qė e
dallojnė nga prodhimet letrare shqiptare tė tjera pėrpara Lidhjes sė
Prizrendit


a) lėnda ėshtė gadi krejt fetare,
pse u shkrua me qėllim kryesor qė tė mbajė tė gjallė e tė forcojė nė
katholikėt e veriut fenė katholike, e cila nėn pushtimin otoman kish
nisur tė shkatėrrohej e tė ēdukej;

b) ėshtė i math, ndoshta i
tepėrt, influksi latin e italian, mbassi aukorėt e kėtij prodhimi ishin
lidhur ngusht me kishėn e perėndimit, duke qenė nėn urdhrat e saj, dhe
kishin kryer studjimet e veta pėrtej Adriatikut, nė Itali.

c) gjithė pėr arsyet e mėsipėrme, alfabeti i pėrdorur prej tyre ėshtė po thua ai i tipit latin-italjan.


Pa
dyshim ky prodhim verior ėshtė mė i rėndėsishmi i prodhimeve tė pjesės
sė parė tė letratyrės shqipe, si nga pikėpamja e sasisė dhe gjerėsisė
si dhe nga pikėpamja e lėndės dhe e mbrėndisė. Kėta shkrimtarė tė
vjetėr tė veriut nuk janė vetėm tė parėt qė filluan njė farė lėvizje
kulturore nė vendin t’onė, nuk janė vetėm tė parėt qė i dhanė shqipes
njė alfabet-alfabetin latin,-po janė edhe tė parėt qė mendojnė e
punojnė pėr atdhenė e gjuhėn e tyre, pėr shqipen e Shqipėrinė. Madje,
nga kėjo pikėpamje kombtare ky prodhim munt tė lidhej drejtė pėr drejtė
me atė qė erdhi pas Lidhjes sė Prizrendit, po t’ishte ma e madhe vlera
estetike e qėllimi i pėrbashkėsisė shqiptare.


Shkrimtarė tė vjetėr tė jugut

Prodhimi
letrar i shkrimtarėvet tė vjetėr tė jugut u lint e u zhvillua nė qėndra
tė ndryshme tė Shqipėrisė sė poshtme. Njė hov tė posaēėm pati sidomos
rreth akademisė greko- arumune tė Voskopojės. Qyteti i Voskopojės, qė
sot ėshtė vetėm njė fshat i vogėl e i varfėr pa mė tė voglin rėndėsi,
qe njė herė mė njė kohė qėndėr mjaft e madhe dhe e pėrparuar, e
themeluar dhe e banuar nė shumicė prej vllehėsh epirotė. Rreth vjetėve
1720 e 1770 u bė njė “metropol” i vėrtetė i gadishullit ballkanik, me
lagje ndėr tesa tė bukura, me tregtore e tregje tė begaēme, me industri
e marrėdhėnje tregtare tė zgjeruara jo vetėm nė Europėn qendrore e
veriore (Trieshtė, Venedik, Leipzig, Vjenė), po edhe jashtė Europės, nė
Egjypt e nė Asinė e Vogėl, aqė sa njė shkrimtar i kohės shkruante pėr
tė: “urbs amplissima non modo in tota Graecia, sed etiam fere per totem
Turcarum imperium.

Pas zhvillimit ekonomik ia arriti shpejt
edhe zhvillimi i rėndėsishėm kulturor: qisha tė shumta, shkolla, njė
akademi, njė shtypshkronjė - n’ato kohė e vetėmja e tėrė perandorisė
–biblioteka etj. Shumė njerėz tė kulturės greke duallnė nga ky qytet:
pa triarki Jasaf i Ohrit, metropoliti Dioniz Manduca i Kastorisė, Joan
Kalkens etj, si edhe Theodhor Kavaljoti e Danili.

Po, siē
thamė, nuk duhet besuar se lėvizja kulturore letrare toske ortodokse u
zhvillua vetėm nė Voskopojė. Sigurisht edhe nė qytete tė tjera tė
Shqipėrisė sė jugut u ēfaqnė lėvizje tė tilla vetėm qė nuk patnė jetėn
dhe rėndėsinė e asaj tė Voskopojės; ase, mė mirė, nuk lanė gjurma, a
nuk i njohim ende sot kėto gjurmė, pse nuk janė bėrė kėrkime si pėr
shkrimtarėt e veriut.

Si kohė nisjeje prodhimi letrar nė fjalė
i kemi caktuar gjysmėn e sprasme tė shekullit XVIII. Po ky caktim ėshtė
konvencionar, dhe e kemi caktuar vetėm pse dokumenti i parė i kėtij
prodhimi ėshtė i kėsaj kohe. Krejt pėrkundėr, nga sa na jep tė kuptojmė
“Perikopeja ungjillore”, e cila lidhet nga ēdo pikėpamje me kėtė
prodhim ashtu siē lidhet “Formula e pagėzimit” me prodhimin e veriut,
duhet t’a ngrehim nj’a dy a tre shekuj mė lart kėtė nisje.

Shkrimtarėt
mė tė pėrmėndur tė prodhimit toskė orthodoksė janė: Theodhor Kavalioti.
“Dhaskal” Dhanili, Kostė Beratasi, Grigor Gjirokastriti, Kullurioti.


Tri janė karakteristikat kryesore tė kėtij prodhimi, qė e dallojnė prej tė tjerėve:

a)karakteri fetar, po edhe mėsimor, i veprave;

b)influksi i madh grek, mbassi auktorėt e tyre ishin lidhur ngushtė me Greqinė, e kishin kryer studimet nė shkollat greke,

c) pėrdorimi i alfabetit grek pėr shqipen.


Po
shkrimtarėt e vjetėr tė jugut nė veprat shqipe qė na kanė lėnė nuk
dėftejnė as doktrinėn, as vlerėn dhe as ato pakė ndjenja atdhetare qė
dallojnė vėllezėrit e tyre gegė. Ata janė, vėrtetė tė parėt toskė qė
shkruanė gjuhėn t’onė, po nuk e pėrdorin kėtė si qėllim nė vetvete, po
si mjet, me atė tė sė cilės donin tė pėrhapnin njohurit e fes
ortodokse.


Kush ėshtė Namik Resuli

Namik
Resuli lindi nė Berat mė 10 shtator 1908. U laureua nė degėn e
Glotologjisė nė Universitetin e Torinos. Nėn udhėheqjen e profesorit tė
famshėm Matteo Bartoli, themelues i linguistikės italiane, mbrojti
tezėn e doktoraturės “Mbi shtresėzimet nė gjuhėn shqipe”. Nė fillim tė
viteve ‘30 kthehet nė atdhe, emėrohet profesor nė “Shkollėn normale” tė
Elbasanit, mė pas nė gjimnazin e Shkodrės dhe tė Tiranės. Nė prill tė
vitit 1939 emėrohet as. prof. i gjuhės shqipe nė Universitetin e Romės,
ku shėrbeu pėr 10 vjet. Njėkohėsisht nė vitin 1940- ‘44 shėrben si
inspektor superior i Ministrisė sė Arsimit dhe si anėtar i “Institutit
tė Studimeve shqiptare”, nė Tiranė. Nė 1948-n emėrohet anėtar efektiv i
“Qendrės Ndėrkombėtare tė Studimeve Shqiptare”. Nė vitin 1954, boton nė
Torino revistėn “Shpirti shqiptar”.

Nė vitet 1955-1971,
“Instituti Oriental” i Universitetit tė Napolit i beson Dr. Resulit
drejtimin e katedrės sė gjuhės shqipe dhe tė “Filologjisė lirike”, mban
mjaft kumtesa nė tubimet shkencore ndėrkombėtare tė linguistikės si dhe
tė mėrgatės nė Shtetet e Bashkuara. Vepra e Namik Resulit merret shumė
me fushėn e historiografisė tė letėrsisė shqipe dhe tė linguistikės,
duke kulmuar me botimin e parė tė plotė tė “Mesharit” tė Gjon Buzukut
tė transkriptuar, Vatikan 1958.

Gjatė viteve tė pushtimit
fashist, Namik Resuli punoi pranė Institutit tė Studimeve Shqiptare
bashkė me Ernest Koliqin, Padėr Zef Valentinin, Aleksandėr Xhuvanin,
Hasan Dostin, Padėr Anton Harapin etj. Pak kohė para mbarimit tė
Luftės, Namik Resuli u largua nga Shqipėria dhe u vendos nė qytetin e
Torinos pranė familjes sė bashkėshortes sė tij italiane. Qė nga ajo
periudhė e deri sa doli nė pension nė vitin 1971, Namiku punoi si shef
i Katedrės sė Gjuhės Shqipe pranė Institutit tė Studimeve Orientale tė
Napolit. Gjatė asaj kohe ai u mor me studime mbi historinė e letėrsisė
shqipe dhe albanologji, duke ribotuar veprėn e Buzukut. Nė vitin 1979
gjatė njė takimi me shkrimtarėt dhe artistėt, Enver Hoxha e sulmoi
ashpėr Prof. Resulin duke e quajtur njė bej aristokrat, pėr arsye se ai
kishte bėrė njė studim pėr Faik Konicėn. Prof. Namik Resuli vdiq nė
qytetin e Torinos mė 12 shtator 1985. Studimi i botuar mė poshtė pėr
Naim Frashėrin, ėshtė shkruar nga ai nė vitin 1968 dhe ėshtė mbajtur nė
njė sesion
Mbrapsht nė krye Shko poshtė
https://interesanti.albanianforum.net
 
Shkrimtare te vjeter te veriut.
Mbrapsht nė krye 
Faqja 1 e 1
 Similar topics
-
» GOC ELBASONI ...DALLAVEREXHIE DOR E VJETER.....
» MOS HARRONI KENGETARET E VJETER

Drejtat e ktij Forumit:Ju nuk mund ti pėrgjigjeni temave tė kėtij forumi
{*_*} InTeReSaNtI {*_*} ShQiP {*_*} :: {*_*} KULTURE {*_*} :: LETERSI-
Kėrce tek:  
Tema Fundit
» DANO KU JE :P
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedMon Jun 10, 2013 1:10 pm nga Hapesira

» DANO KU JE :P
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedMon Jun 10, 2013 1:09 pm nga Hapesira

» Thenie te mencura!
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedWed Feb 13, 2013 2:18 pm nga nida n

» cheap football jerseys cheap hockey jerseys cheap authentic jerseys
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedMon Mar 26, 2012 12:29 pm nga af1013

» nhl store cheap authentic jerseys authentic nfl jerseys
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedFri Mar 23, 2012 4:13 pm nga af1013

» The amount the woman repays: Nike air jordan manages to lose £2million per twelve months so that you can the girl's extensive directory of exes
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedWed Nov 16, 2011 5:29 am nga zhiaiwudi42

» Ohio's message for Obama in 2012
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedThu Nov 10, 2011 5:38 am nga sumtwo

» Official: Trustees' Support for Paterno Eroding
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedWed Nov 09, 2011 4:50 am nga yidiandiana

» Decertification would put 2011-12 NBA season in serious jeopardy
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedFri Nov 04, 2011 11:02 am nga youxieshi

» Dollar hits 3-month high on yen as Tokyo steps in
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedMon Oct 31, 2011 12:13 pm nga Swinderman

» Pujols powers Cardinals with three home runs
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedTue Oct 25, 2011 5:12 am nga weishinia

» Fighting For Redlands
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedFri Oct 21, 2011 5:15 am nga qiheitiann

» Klinsmann looking at long-term changes for US
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedWed Oct 12, 2011 1:03 pm nga anylove

» hej ka njeri ketu
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedMon Aug 29, 2011 12:05 am nga Hapesira

» Canada From Imitrex Pharmacy 20
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedThu Aug 04, 2011 4:59 pm nga Vizitor

» Hplc Caffeine Plasma
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedWed Aug 03, 2011 1:28 pm nga Vizitor

» jenny mccarthy hardcore video
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedTue Aug 02, 2011 12:35 pm nga Vizitor

» Free Cheap Jerseys Shipping Nfl
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedMon Aug 01, 2011 5:56 pm nga Vizitor

» Zolpidem Drugs Other
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedSun Jul 31, 2011 6:05 am nga Vizitor

» xhelozia..
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedMon Jun 27, 2011 8:50 pm nga tani

» poezi dashurie
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedFri Jun 03, 2011 5:36 pm nga tani

» Poezi dashurie italisht!!!!!!
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedMon May 30, 2011 5:44 pm nga tani

» Formoni nje fjale me shkronjen e fundit te fjales siper..
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedWed Mar 16, 2011 12:59 am nga milan86

» Pytje -Pergjigje
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedWed Mar 16, 2011 12:56 am nga milan86

» UNE TE JAP...TI ME JEP...
Shkrimtare te vjeter te veriut. Icon_minipostedWed Mar 16, 2011 12:50 am nga milan86

MENU
Portal
Forum
Kontakto Webmaster
Ndihme
Kembimi Valutor
Parashikimi Motit
Portokalli
SmS Falas
Media
Shqip Tv
Top Channel Tv
Vizion Plus Tv
Filma Shqiptare
Muzike
Sport Ekspres
Rezultatet Live
Shkarko ketu
Programe Falas
Libra_Elektronie
Msn
Mozilla
Yahoo Mesenger
Paketa Adobe
Mirc
Counter Strike
Fjalori Elektronik Shqip
Mp3
Fjalore
Fjalor_Shumegjuhesh
Anglisht_Shqip
Shqip_Gjermanisht
Revista One
Kush ėshtė nė linjė
8 pėrdorues nė linjė: 0 anėtarė 0 tė fshehur 8 vizitorė

Asnjė

Rekord i pėrdoruesve nė linjė ishte 208 mė Sun Feb 13, 2011 3:07 pm
Top posters
shaban cakolli (3712)
Shkrimtare te vjeter te veriut. Vote_lcapShkrimtare te vjeter te veriut. Voting_barShkrimtare te vjeter te veriut. Vote_rcap 
bukuroshja_dr (3264)
Shkrimtare te vjeter te veriut. Vote_lcapShkrimtare te vjeter te veriut. Voting_barShkrimtare te vjeter te veriut. Vote_rcap 
Dano (2691)
Shkrimtare te vjeter te veriut. Vote_lcapShkrimtare te vjeter te veriut. Voting_barShkrimtare te vjeter te veriut. Vote_rcap 
shefe (2005)
Shkrimtare te vjeter te veriut. Vote_lcapShkrimtare te vjeter te veriut. Voting_barShkrimtare te vjeter te veriut. Vote_rcap 
vl_girl (1575)
Shkrimtare te vjeter te veriut. Vote_lcapShkrimtare te vjeter te veriut. Voting_barShkrimtare te vjeter te veriut. Vote_rcap 
GOTIKA PRESIDENTJA E DALL (1542)
Shkrimtare te vjeter te veriut. Vote_lcapShkrimtare te vjeter te veriut. Voting_barShkrimtare te vjeter te veriut. Vote_rcap 
bianka (1499)
Shkrimtare te vjeter te veriut. Vote_lcapShkrimtare te vjeter te veriut. Voting_barShkrimtare te vjeter te veriut. Vote_rcap 
NeighbouR (1453)
Shkrimtare te vjeter te veriut. Vote_lcapShkrimtare te vjeter te veriut. Voting_barShkrimtare te vjeter te veriut. Vote_rcap 
patrokli (1423)
Shkrimtare te vjeter te veriut. Vote_lcapShkrimtare te vjeter te veriut. Voting_barShkrimtare te vjeter te veriut. Vote_rcap 
CocaInE (1329)
Shkrimtare te vjeter te veriut. Vote_lcapShkrimtare te vjeter te veriut. Voting_barShkrimtare te vjeter te veriut. Vote_rcap 
Kėrko
 
 

Display results as :
 
Rechercher Advanced Search
March 2024
MonTueWedThuFriSatSun
    123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031
CalendarCalendar
Social bookmarking
Social bookmarking reddit      

Bookmark and share the address of {*_*} InTeReSaNtI {*_*} ShQiP {*_*} on your social bookmarking website